Menisküs Yaralanması Sonrası Rehabilitasyon: Bilimsel Protokoller ve Spora Dönüş

Menisküs yaralanması sonrası rehabilitasyon için kaynak taramaları sonrası oluşturduğumuz program

Menisküs yırtıkları, özellikle sporcularda diz yaralanmaları arasında en sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Hem genç hem de yaşlı popülasyonda görülebilir, ancak rehabilitasyon süreci yaş, yırtığın tipi ve tedavi yöntemine göre önemli ölçüde değişir. Bu yazıda, menisküs yaralanmalarında konservatif ve cerrahi tedavi sonrası bilimsel protokolleri ve spora güvenli dönüş kriterlerini ele alacağız.

Menisküs Yaralanmalarında Tedavi Seçenekleri

Menisküs yırtıklarının tedavisi iki ana kategoriye ayrılır:

• Konservatif Tedavi (Ameliyatsız)
• Cerrahi Tedavi (Menisektomi veya Menisküs Tamiri)

Menisküs Yaralanması Sonrası Rehabilitasyon İçin Konservatif Tedavi

Küçük, stabil veya dejeneratif yırtıklarda konservatif yaklaşım tercih edilir. Rehabilitasyon odaklı tedavinin, özellikle dejeneratif menisküs yırtıklarında, artroskopik parsiyel menisektomi kadar etkili olduğu gösterilmiştir (Katz et al., 2013).

Menisküs Yaralanması Rehabilitasyon İçin Cerrahi Tedavi

Cerrahi yaklaşım ise:

• Parsiyel Menisektomi (yırtığın çıkarılması)
• Menisküs Tamiri (yırtığın dikilerek onarılması)
  şeklinde iki farklı prosedürle yapılır.

Menisküs dokusunun mümkün olduğunca korunması, uzun vadede diz sağlığını korumak için önemlidir (Fairbank, 1948). Parsiyel menisektomi sonrası bile eklemde %65’e kadar artan temas basıncı bildirilmiştir (Baratz et al., 1986).

Rehabilitasyon Aşamaları

Rehabilitasyon, genellikle üç ana evreye ayrılır:

1. Erken Dönem (0–2 hafta)

• Ameliyatsız / Menisektomi:
  
  • Tam yük verilebilir (hastanın tolere ettiği kadar)
  • Diz tam ekstansiyon ve fleksiyon sağlanır
  • Ağrı ve ödem için buz, kompresyon, elevasyon uygulanır
  • Kuadriseps aktivasyonu: quad sets, düz bacak kaldırma
• Menisküs Tamiri:
  
  • Diz hareketi 0–90° ile sınırlandırılır
  • Kısmi ağırlık verilir
  • Dizlik (ortez) ile koruma sağlanır

Bilimsel Destek: İlk haftalarda diz hareket açıklığının erken sağlanması, eklem sertliğini önler (Shelbourne et al., 1996).

2. Orta Dönem (2–6 hafta)

• Hedefler:
  
  • Tam hareket açıklığı
  • Kas kuvveti ve denge geliştirme
  • Normal yürüyüş paternine dönüş
• Egzersizler:
  
  • Mini squat, step-up
  • Theraband dirençli kuvvetlendirme
  • Bisiklet ve düşük etkili kardiyo egzersizleri
  • Propriyoseptif (denge) egzersizleri

Menisküs tamiri geçirenlerde yük verme ve tam diz hareketi kademeli artırılır.

Menisektomi geçirenlerde ise rehabilitasyon daha hızlı ilerler.

3. Geç Dönem (6. hafta ve sonrası)

• Hedefler:
  
  • İleri seviye kuvvet ve pliometrik çalışmalar
  • Spor spesifik becerilerin eğitimi
  • Spora güvenli dönüş
• Egzersizler:
  
  • Tek bacaklı squat
  • Yön değiştirme çalışmaları
  • Zıplama ve sıçrama drilleri

Spora dönüş kriterleri sağlanmadıkça ani yüklenmeden kaçınılmalıdır.

Menisküs Rehabilitasyonu sonrası rehabilitasyon için Spora Dönüş Kriterleri

Spora güvenli dönüş için yalnızca geçen süre değil, belirli objektif kriterler önemlidir:

• Ağrısız ve şişliksiz diz
• Tam ve simetrik hareket açıklığı
• Kuadriseps gücünün sağlam tarafa göre en az %90 olması
• Tek bacak sıçrama testlerinde %90 simetri
• Spor spesifik becerileri ağrısız yapabilme

Referans: Adams et al., 2012

Ameliyatlı ve Ameliyatsız Rehabilitasyon Arasındaki Farklar

Bilimsel Kaynaklar:

• Stein et al., 2010
• Salata et al., 2010

Sonuç: Başarılı Bir Menisküs Rehabilitasyonu İçin

Başarılı bir menisküs rehabilitasyonu için:

• Ağrının giderilmesi
• Tam eklem hareket açıklığının kazanılması
• Kas kuvvetinin artırılması
• Propriyoseptif becerilerin geliştirilmesi
• Spor spesifik hareketlerde güvenin sağlanması
  gereklidir.

Doğru protokol ve bilimsel kriterlere uyulduğunda, menisküs yaralanmaları sonrası spora güvenli dönüş mümkündür.

Kullanılan Bilimsel Kaynaklar

1. Katz JN, Brophy RH, Chaisson CE, et al. Surgery versus Physical Therapy for a Meniscal Tear and Osteoarthritis. New England Journal of Medicine. 2013.
2. Baratz ME, Fu FH, Mengato R. Meniscal tears: the effect of meniscectomy and repair on intraarticular contact areas and stress in the human knee. Am J Sports Med. 1986.
3. Fairbank TJ. Knee Joint Changes After Meniscectomy. J Bone Joint Surg Br. 1948.
4. Shelbourne KD, Patel DV. Timing of surgery in anterior cruciate ligament-injured knees. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 1996.
5. Adams D, Logerstedt DS, Hunter-Giordano A, Axe MJ, Snyder-Mackler L. Current concepts for anterior cruciate ligament reconstruction: a criterion-based rehabilitation progression. J Orthop Sports Phys Ther. 2012.
6. Stein T, Mehling AP, Welsch F, von Eisenhart-Rothe R, Jäger A. Long-term outcome after arthroscopic meniscal repair versus arthroscopic partial meniscectomy for traumatic meniscal tears. Am J Sports Med. 2010.
7. Salata MJ, Gibbs AE, Sekiya JK. A systematic review of clinical outcomes in patients undergoing meniscectomy. Am J Sports Med. 2010.

• Diz Osteoartritinde Egzersiz: Ne Yapılmalı, Nelerden Kaçınmalı?
• Fizyoterapi Nedir ve Hangi Durumlarda Uygulanır?
• https://fizyonetistanbul.com/meniskus-yirtigi-fizik-tedavi-hareketleri/
• Menisküs rehabilitasyonu sonrası test
• Ulus ve Etiler Osteopati Kliniği – Manuel Terapi ile Sağlıklı Hareket